Unia lubelska to przełomowe porozumienie, które połączyło Koronę Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie w jedno państwo znane jako Rzeczpospolita Obojga Narodów. Akt ten został zawarty 1 lipca 1569 roku podczas sejmu walnego w Lublinie. Była to unia realna, która różniła się od wcześniejszych unii personalnych, ponieważ zintegrowała oba kraje nie tylko przez osobę władcy, ale także w ramach wspólnych instytucji i polityk.
Tło Historyczne
Przed zawarciem unii lubelskiej oba państwa były związane unią personalną, co oznaczało, że miały wspólnego monarchę, ale zachowywały odrębne administracje i prawa. W 1548 roku na tronie zasiadł Zygmunt II August, który, nie mając potomka, dążył do ściślejszego połączenia obu państw. Polscy przywódcy, tacy jak Mikołaj Sienicki i Rafał Leszczyński, popierali ideę integracji, ale Litwa była niechętna takim zmianom ze względu na swoją odrębność ustrojową i prawną.
Dążenie do Zjednoczenia
Już w latach 50. XVI wieku prowadzono intensywne negocjacje dotyczące unii. Zygmunt II August ustępował w sprawach prawnych i politycznych, aby zbliżyć struktury litewskie do polskich. Na sejmie w Warszawie w 1564 roku przekazał swoje prawa sukcesyjne do Wielkiego Księstwa Litewskiego na rzecz Korony Polskiej, co miało ułatwić przyszłą elekcję wspólnego władcy. W wyniku wojny z Rosją, która trwała od 1558 roku, Wielkie Księstwo Litewskie znalazło się w trudnej sytuacji, co zwiększyło poparcie dla ścisłego związku z Polską.
Obrady Sejmu w Lublinie
Sejm w Lublinie rozpoczął obrady 10 stycznia 1569 roku pod przewodnictwem Stanisława Sędziwoja Czarnkowskiego. Negocjacje były trudne, szczególnie z powodu sprzeciwu litewskich magnatów, którzy opuścili Lublin na znak protestu. Król Zygmunt II August odpowiedział na to inkorporacją kilku litewskich ziem do Korony – Podlasia, Wołynia, Kijowszczyzny i Bracławszczyzny. To zmusiło Litwinów do powrotu do stołu negocjacyjnego. 28 czerwca 1569 roku uchwalono zawarcie unii, a 1 lipca nastąpiła wymiana dokumentów i zaprzysiężenie aktu.
Postanowienia Unii Lubelskiej
Unia lubelska wprowadziła kilka kluczowych zmian:
- Wspólny Władca: Rzeczpospolita miała mieć jednego monarchę wybieranego wspólnie przez oba narody.
- Wspólny Sejm: Powstał Sejm walny, składający się z posłów z obu krajów, który obradował w Warszawie.
- Wspólna Polityka: Oba państwa prowadziły wspólną politykę zagraniczną i obronną, jednak zachowały odrębne urzędy centralne, wojsko i systemy prawne.
- Integracja Gospodarcza: Wprowadzono jednolitą walutę, chociaż była bita oddzielnie w każdym z państw.
- Poszanowanie Różnorodności: Zachowano odrębne języki urzędowe i systemy sądowe.
Znaczenie i Dziedzictwo
Unia lubelska stworzyła jeden z największych i najpotężniejszych organizmów politycznych w Europie w XVI wieku – Rzeczpospolitą Obojga Narodów. To państwo miało wspólnego władcę, wspólne instytucje i prowadziło wspólną politykę, ale jednocześnie zachowało dużą autonomię wewnętrzną.
Akt unii lubelskiej jest przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Był on podstawą dalszego rozwoju Rzeczypospolitej, wpływając na kształt polityczny, gospodarczy i kulturowy Europy Środkowej przez kolejne stulecia.
#straznicepamieci
#Litwa, #Wilno,#Kowno,#Troki, #Soleczniki
#Polska, #Bydgoszcz
#Białoruś, #Nowogródek,
#Iwie, #Grodno, #Brześć,
#Ukraina, #Lwów, #Truskawiec, #Chmielnicki, #Żytomierz,
#Rzeczpospolita